Top những câu tục ngữ hay về thiên nhiên và lao động sản xuất

Trước tiên ta cần phải tìm hiểu tục ngữ là gì? Cách phân biệt và ý nghĩa của chúng trong cuộc sống hằng ngày.

Tục ngữ là gì?

Trong sách giáo khoa Ngữ Văn 7 tập 1 có viết định nghĩa: “Tục ngữ là những câu nói dân gian ngắn gọn, thường có vần và nhịp điệu, hình ảnh. Nó thể hiện kinh nghiệm của cha ông ta đúc kết về mọi mặt (tự nhiên, lao động sản xuất, xã hội). Được nhân dân vận dụng vào đời sống, từ suy nghĩ, lời ăn tiếng nói”.

Ví dụ:
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ngày tháng mười chưa cười đã tối”
Ý nghĩa của câu tục ngữ: Nói về sự chênh lệch về thời gian giữa ban ngày và ban đêm trong năm. “Đêm tháng 5” ý chỉ thời gian mùa hè,thời gian ban ngày sẽ nhiều hơn thời gian ban đêm (ngày dài hơn). Còn “Ngày tháng 10” chỉ thời gian mùa đông, thời gian ban ngày lại ít hơn thời gian ban đêm (đêm dài hơn).

Thành ngữ là gì?

Cũng theo định nghĩa ở bên trong SGK Ngữ văn 7, tập 1 có viết: “Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định và biểu thị được một ý nghĩa hoàn chỉnh. Nghĩa của nó có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh, thành ngữ cũng có dị bản”.

Đặc điểm của những thành ngữ:

• Ngắn gọn xúc tích
• Thường có vần điệu khi đọc, nhất là vần lưng
• Các vế thường câu đối xứng nhau cả về hình thức, cả về nội dung
• Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh bên trong câu nói
• thành ngữ là một cụm từ (chưa thành câu hoàn chỉnh)

Ví dụ: “Đứng núi này trông núi nọ / đứng núi này trông núi khác”

• Thành ngữ là những cụm từ ngắn gọn có nghĩa và dễ nhớ.

Ca dao là gì?

Ngoài khái niệm về tục ngữ và thành ngữ, có một khái niệm rất hay đi kèm nữa là ca dao. "Ca dao là lời thơ trữ tình dân gian, có khi kết hợp với âm nhạc để diễn xướng, thể hiện thái độ. Nó thể hiện quan điểm của nhân dân dưới những sự kiện lịch sử chứ không phản ánh lịch sử, ca dao cũng có nhiều dị bản”.

Ví dụ: “Thân em như tấm lụa đào/Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai” với “Thân em như hạt mưa sa/Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày”.

Đặc điểm cơ bản của ca dao:

• Lời thơ thường khá ngắn gọn xúc tích
• Sử dụng thể thơ lục bát hoặc lục bát biến thể để nói
• Ngôn ngữ giản dị, gần gũi với cuộc sống hàng ngày của mọi người, giàu hình ảnh ẩn dụ và so sánh trong câu văn
• Cách thức diễn đạt của ca dao mang đậm sắc thái dân gian

Cách nhận biết ca dao, thành ngữ, tục ngữ là gì?

Điểm giống nhau của chúng là cùng thuộc phạm trù văn học dân gian, lại đều có nhịp điệu trong câu, âm vần, đề cập đến cùng các vấn đề trong cuộc sống,… Nên chúng ta dễ nhầm lẫn giữa ca dao, thành ngữ, tục ngữ. Một số cách phân biệt sau đây sẽ giúp bạn biết cách phân biệt rạch ròi giữa ba thể loại văn học dân gian quen thuộc này:

Phân biệt thành ngữ với tục ngữ

1. Về phần hình thức:

Tục ngữ được xem như là một câu có cấu tạo và biểu thị một ý nghĩa cụ thể nào đó. 

Còn thành ngữ thì mới chỉ là một cụm từ cố định có ý nghĩa nhưng chưa phải là một câu hoàn chỉnh. Cho nên người xưa đó gọi là “câu tục ngữ” chứ không phải gọi “câu thành ngữ”.

Thành ngữ và tục ngữ đều có thể sẽ có vần hoặc không có vần trong câu.  Nhưng nếu như có vần thì thành ngữ sẽ thường mang vần lưng, còn tục ngữ thường phổ biến vần liền và vần cách.

2. Về phần nội dung: 

Tục ngữ sẽ diễn tả trọn vẹn một ý nghĩa nào đó cần truyền tải. Thông thường nó chính là đúc kết những kinh nghiệm tăng gia sản xuất, hiện tượng đời sống hằng ngày,… 

Chẳng hạn như là: “Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao” hay “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”.

Còn thành ngữ thì mang ý nghĩa nhất định nhưng sẽ phải gắn với các thành tố khác nhau để tạo câu và sẽ có ý nghĩa cụ thể trong ngữ cảnh nhắc đến. Thành ngữ thông thường sẽ là những đánh giá chủ quan, thể hiện tính cách, quan điểm… của con người. Thành ngữ sẽ thường chỉ xuất hiện một vế đứng trong câu được dùng. Còn tục ngữ thì hoàn toàn có thể đứng độc lập để tạo lên câu.

Ví dụ: Chúc chị “mẹ tròn con vuông” / Anh đừng có mà “Đứng núi này, trông núi nọ” / Chúc hai bạn bên nhau đến “răng long đầu bạc”.

Phân biệt ca dao với tục ngữ đơn giản

1. Về phần hình thức: 

Ca dao: Thường sẽ phổ theo thể thơ lục bát hoặc lục bát biến dị để nói. Có thể gồm một cặp câu 6 – 8 (câu ca dao) hay nhiều cặp câu 6 – 8 (bài ca dao) với nhau.

Tục ngữ: Là một câu ngắn gọn và hoàn chỉnh, có thể đứng độc lập tạo nghĩa cho câu nói. 

2. Về phần nội dung:

Ca dao: Là những bài ca ngắn gọn, đơn giản, dễ nhớ về thiên nhiên, vũ trụ, con người,… giàu cảm xúc trong câu. Đa phần ca dao sẽ đề cập các vấn dề liên quan đến tình yêu nam nữ, các mối quan hệ gia đình, xã hội,…

Ví dụ: “Chồng người đi ngược về xuôi – Chồng em dưới bếp sờ đuôi con mèo”

Tục ngữ: Là những câu cô đọng và kinh nghiệm dân gian đời trước muốn truyền lại đời sau. Thông thường đó sẽ là các kinh nghiệm về sản xuất, lý giải các hiện tượng, triết lý dân gian,…

Ví dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” / “Bệnh từ miệng vào, hoạ từ miệng ra” / “Cái nết đánh chết cái đẹp”…

Ý nghĩa của những câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất

Không ai biết các câu tục ngữ về thiên nhiên, lao động sản xuất có từ bao giờ hay ai đã tạo ra chúng. Chỉ biết rằng những câu tục ngữ đó là bài học quý báu, kinh nghiệm được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và đến nay vẫn tồn tại. Ý nghĩa sâu sắc mà mỗi câu tục ngữ mang đến giúp chúng ta có thêm động lực, niềm tin vào cuộc sống. Có thể thấy, những câu tục ngữ về thiên nhiên, lao động sản xuất đều mang đến ý nghĩa là:

– Tục ngữ về thiên nhiên giúp truyền lại kinh nghiệm dự báo về tinh hình thời tiết trong mỗi thời điểm khác nhau trong ngày. Các dấu hiệu đó giúp người nông dân có những phương án kịp thời trong lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất.

– Tục ngữ về thiên nhiên giúp chúng ta giải thích các hiện tượng thời tiết đang xảy ra một cách chi tiết, cụ thể nhất cho mọi người.

– Tục ngữ về lao động sản xuất thì lại ca ngợi những phẩm chất tuyệt vời của người nông dân chất phác chịu thương, chịu khó. Đó cũng là những câu tục ngữ để mọi người động viên, khích lệ tinh thần nỗ lực, hăng say trong công việc đồng ruộng.

– Các câu tục ngữ về lao động sản xuất còn đưa ra những kinh nghiệm, bài học quý báu cho thế hệ sau trong quá trình lao động sản xuất. Từ đó người nông dân có hướng đi, làm việc hiệu quả tạo nên sản phẩm vừa chất lượng cũng như sản lượng cao, mang đến nguồn kinh tế ổn định cho gia đình.

– Cuối cùng, những câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất thể hiện nếp sống văn hóa tốt đẹp của người dân ở đất nước Việt Nam. Sự trao truyền các kiến thức quý báu từ thế hệ này sang thế hệ khác thể hiện rằng người Việt luôn nhớ cội nguồn dân tộc tạo nên truyền thống “tốt đời, đẹp đạo” đáng quý.

Tục ngữ về thiên nhiên luôn được song hành với tục ngữ về lao động sản xuất từ lâu. Ông cha ta dựa trên những chiêm nghiệm quan sát về tự nhiên để ứng dụng vào quá trình sản xuất và lao động. Yếu tố tự nhiên đóng góp một phần quan trọng trong việc tạo nên sản phẩm có chất lượng cao, hiệu quả.

Một số những câu tục ngữ về tự nhiên và lao động sản xuất

Sau đây sẽ là những câu tục ngữ hay mà mình tổng hợp được qua nhiều nguồn. mời các bạn đọc.